សម័យ នគរវ្នំ នគរភ្នំ ឬ ហ៊្វូនណន

អត្ថបទដើមចំបង: នគរវ្នំ

 នគរដែលគេស្គាល់ដំបូងគេបង្អស់ក្នុងតំបន់នេះគឺនគរវ្នំដែលបានរុងរឿងរីកចម្រើន ប្រហែល ចាប់ពីសតវត្សទីមួយរហូតដល់សតវត្សទី៦។ នគរនេះត្រូវបានស្នងបន្តដោយចេនឡាដែលបានគ្រប់គ្រងប៉ែកដ៏ធំ កម្ពុជា វៀតណាម លាវ និង ថៃ សម័យទំនើបនេះ។

អាណាចក្រវ្នំបានចម្រើនកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បី ចេញពីទីក្រុងកំណើតដ៏ស្ដុកស្ដម្ភ និងប្រកបដោយឥទ្ធិពលនៅអូរកែវ (វៀតណាមសម័យឥឡូវនេះ) ដែលបានគេស្គាល់នៅចក្រភពរ៉ូមថាជាខត្តិករៈ មានន័យថាទីក្រុងដ៏ល្បីល្បាញ។ ទំនាក់ទំនងជាមួយចក្រភពរ៉ូមដ៏ឆ្ងាយត្រូវបានបង្ហាញឱ្យឃើញ ជាក់ស្ដែងតាមរយៈ កាក់របស់ចក្រភពរ៉ូមដ៏ច្រើនត្រូវបានគេរកឃើញនៅស្ថានីយ៍បុរាណវត្ថុដែលចុះកាលបរិច្ឆេទពីសតវត្សទី២ និងទី៣។^[៦] យ៉ាងណាក៏ដោយការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មក្រៅប្រទេសភាគច្រើន របស់អាណាចក្រវ្នំគឺត្រូវបន្តកាន់តែជិតស្និទ រហូតទៅដល់ស្រុកឥណ្ឌា ជាពិសេសតំបន់បេងកាល់ឥណ្ឌា ការដោះដូរពាណិជ្ជកម្មជាមួយឥណ្ឌាបានផ្ដើមល្អមុនឆ្នាំ ៥០០ មគ. (ពីមុនការប្រើប្រាស់ជាសកលនៃភាសាសំស្ក្រឹតដែលជាភាសាមួយក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា)។^[៧] រួមជាមួយពាណិជ្ជកម្ម ឥណ្ឌាបាននាំមកនូវឥណ្ឌូបនីយកម្មចូលក្នុងវប្បធម៌នគរវ្នំ និង សាសនាព្រហ្មញ្ញ។ នគរវ្នំ និង សង្គមជាច្រើនបន្តពីនគរវ្នំ បានកាន់កាប់ប៉ែកនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍មួយនេះ ហើយបានផ្ទុកផ្ដាក់ព្រហ្មញ្ញសាសនាជាសាសនាធំអស់រយៈពេលប្រហែលជាង ៩០០ឆ្នាំ លក្ខណៈពិសេសខាងវប្បធម៌និងទំនៀមទម្លាប់ព្រហ្មញ្ញសាសនាបានបន្តគង់វង្សក្នុងសង្គមខ្មែរ​មកទល់ពេល​សព្វថ្ងៃនេះ​នៅឡើយ។

អាណាចក្រនេះបានពង្រីកវិសាលភាពទូលំទូលាយបំផុតក្រោមរជ្ជកាលនៃព្រះបាទស្រីមារ ក្នុងដើមសតវត្សទី៣ ដែលលាតសន្ធឹងឆ្ងាយមកភាគខាងត្បូងដល់ម៉ាឡេស៊ី និងឆ្ងាយមកភាគខាងលិចដល់ភូមា។ អ្នកនគរវ្នំបានបង្កើតឡើងនូវប្រព័ន្ធពាណិជ្ជវិស័យនិយមដ៏រឹងមាំ និងឯកវិក្កយភាពពាណិជ្ជកម្ម ដែលបានក្លាយជាគំរូសម្រាប់ចក្រភពមួយចំនួនក្នុងតំបន់។ ការនាំចេញនៃអាណាចក្រវ្នំមានរុក្ខផល និងលោហៈធាតុដ៏មានតម្លៃរួមមាន មាស ភ្លុកដំរី កុយរមាស រោមស្លាបសត្វចចាត គ្រឿងទេសបានមកពីក្នុងព្រៃដូចជា ក្រវាញ ស្បែក ម្រ័ក្សណ៍ខ្មុក និង ឈើក្រអូប។^[៦] ព្រះបាទស្រីមារបានបង្កបង្កើនកងទ័ពសំពៅ និងពង្រីកចំនួនការិយាធិបតេយ្យនគរវ្នំ ដោយបង្កើតជាទម្រង់បែបសក្ដិភូមិ ដែលបានបន្សល់នូវប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ និងអត្តសញ្ញាណក្នុងតំបន់ឱ្យនៅដដែលច្រើន ជាពិសេសទៅទៀតនោះការលាតសន្ធឹងកាន់តែឆ្ងាយរបស់ចក្រភពនេះ។

ក្នុងសម័យកាល គ.ស. ២៤៥-២៥០ ពួកអ្នកមានបណ្ដាសក្ដិយសនៃនគរអ៊ូខាងកើតរបស់ចិនបានមកទស្សនកិច្ចទីក្រុងហ៊្វូណានវ្យាធបុរៈ។

ក្នុងរយៈពេល ២៤៥-២៥០ គីឡូម៉ែត្រ។ សហរដ្ឋអាមេរិក  ពួកឥស្សរជននៃនគរអ៊ូហ្គួរបានទៅរាជធានីនៃភ្វ់ណីវវ៉េវបូរ៉ា។  អ្នកជំងឺជនជាតិថៃនិងចាវជីនបានបញ្ជាក់ថាវ៉ាន់តុនក្នុងកំឡុងពេលនោះនោះខេងទីនិងជុហ្សិនបានចាត់តាំង Fan ជាវប្បធម៌ហិណ្ឌូ។ [10] ពាណិជ្ជកម្មជាមួយប្រទេសចិនបានចាប់ផ្តើមជាមួយចិនដោយចាប់ផ្ដើមពីការពង្រីកភាគខាងត្បូងនៃរាជវង្សហាននៅប្រហែលសតវត្សទី២ មុន​គ.ស ផ្លូវហ៊្វូណនដែលមានប្រសិទ្ធភាពត្រូវបានគ្របដណ្ដប់ដោយឆ្នេរសមុទ្រ និងបានកាន់កាប់តំណែងកណ្តាលជា " មជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋ " រវាងបណ្តាញពាណិជ្ជកម្មមហាសមុទ្រឥណ្ឌានិងចិនដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាសមុទ្រសហភាពសូវៀត។ ផ្លូវ។ ផ្លូវពាណិជ្ជកម្មដែលបានបញ្ចប់នៅទីបំផុតនៅរ៉ូមត្រូវបានបញ្ជាក់ដោយកាក់រ៉ូម៉ាំងនិងសាជីជ្រុងនិងវត្ថុបុរាណដែលត្រូវបានរកឃើញនៅទីតាំងបុរាណវិទ្យានៅសតវត្សទីពីរនិងទីបី។ 

ភ្វូណនត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងទេវកថាដូចជារឿងព្រេង Kattigara និងរឿងព្រេងខ្មែរព្រាហ្មណ៍ឬឥណ្ឌាព្រះអង្គម្ចាស់​ថៃ Thaong ជាភាសាខ្មែរ Kaundinya ជាភាសាសំស្ក្រឹតនិង​ហុង​ឌុយ​រ៉ាសនៅក្នុងកំណត់ត្រា​ចិន​រៀប​អាពាហ៍ពិពាហ៍ជាមួយមេដឹកនាំក្នុងស្រុកព្រះនាងនីជីស៊ីម៉ា (Lee-Yi in Chinese Records) បានបង្កើតរាជវង្សខ្មែរជាលើកដំបូង។ 

ឯកសារចិនដែលបានឆ្លងកាត់ការកែប្រែចំនួនបួន និងអក្ខរក្រមជំពូកនៅសតវត្សទីបីគឺជាចារ៉ាយអ្នកប្រាជ្ញជាច្រើនបានផ្តល់យោបល់ថានេះគ្រាន់តែជាគំនូរមួយសម្រាប់បោះពុម្ពហិណ្ឌូនិងពុទ្ធសាសនាទៅជាបុរាណ និងអរិយធម៌បុរាណ។ ផ្ទុយទៅវិញអ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តខ្លះបានបដិសេធវាជាទៀងទាត់។

របាយការណ៍ annals ចិនបានរាយការណ៍ថានគរភ្នំបានឈានដល់ចំណុចខ្ពស់បំផុតរបស់ខ្លួននៅដើមសតវត្សទី៣ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះមហាក្សត្រ Shiva អ្នកគាំទ្រ Shih ពង្រីក​ភាគខាងត្បូងទៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ីនិងឆ្ងាយនៅភាគខាងលិចទៅភូមា ប្រព័ន្ធនៃការធ្វើពាណិជ្ជ​កម្មនៅក្នុង monopolis ពាណិជ្ជកម្មត្រូវបានបង្កើតឡើង ការនាំចេញមានចាប់ពីផលិតផលព្រៃឈើទៅលោហៈដ៏មានតម្លៃនិងវត្ថុធាតុដើមដូចជាមាសដំរីរមាសឫស្សីស្វែនិងគ្រឿងក្រអូបដូចជាម្រ័ក្សណ៍ខ្មុកនិងម្រ័ក្សណ៍ខ្មុក។ នៅក្រោម Fan Shih-man ហ៊្វូណនបានរក្សាកងកម្លាំងដ៏រឹងមាំនិងត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយការិយាធិបតេយ្យខ្ពស់ដោយផ្អែកលើ "សេដ្ឋកិច្ចដែលមានមូលដ្ឋានលើជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តដែលបានបង្កើតអតិរេកដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីគាំទ្រដល់ឈ្មួញបរទេសនៅតាមបណ្តោយឆ្នេរហើយទំនងជាបើកបេសកកម្មពង្រីកនៅភាគខាងលិច និងខាងត្បូង។

អ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគំនិតផ្ទុយទៅនឹងស្ថានភាពនយោបាយនិងភក្ដីភាពរបស់ហ៊្វូណន។ 25 Miriam T.Stark ហៅថាហ៊្វូណន។ ភ័ស្តុតាង "ហើយលោក Michael Vickery បានកត់សម្គាល់ថា:" យ៉ាងណាក៏ដោយច្រកជាច្រើនមិនអាចបង្កើតជា "រដ្ឋដែលរួបរួមគ្នា" និង "ចក្រភព" ឡើយ ក៏ប៉ុន្តែប្រភពផ្សេងទៀតនិយាយពីរដ្ឋអធិរាជថា: "នគរវាសនាបានរីករាលដាលទៅភាគខាងត្បូងនៃវៀតណាមនៅទិសខាងកើតនិងឧបទ្វីបម៉ាឡេនៅទិសខាងលិច។ហើយ "នៅទីនេះយើងនឹងមើលទៅចក្រភពទាំងពីរនៃសម័យនេះ ... នគរភ្នំនិងស្រីវិចាយ៉ា" [28] ។

សំណួរអំពីរបៀបដែលហ៊្វូណនបានមកដល់ទីបញ្ចប់គឺស្ថិតនៅក្នុងការប្រឈមមុខនឹងជម្លោះអ្នកប្រាជ្ញសកលលោកមិនអាចទៅរួចទេស្ទើរតែ ចេនឡាគឺជាឈ្មោះអ្នកស្នងរាជ្យរបស់ហ៊្វូណននៅក្នុងសៀវភៅប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ចិនដែលបានបង្ហាញខ្លួនលើកដំបូងនៅឆ្នាំ៦១៦-៦១៧ គ.សការ​ដួល​រលំ​នៃនគរវ្នំមិនមែនជាលទ្ធផលនៃការផ្លាស់ប្តូរពាណិជ្ជកម្មដែនសមុទ្រពីឧបទ្វីបម៉ាឡេទៅច្រកម៉ាឡាកាទេដែលបានចាប់កំណើតនៅសតវត្សទី៥ ផ្ទុយទៅវិញវាបង្ហាញថាការសញ្ជ័យរបស់​ហ៊្វូណន​ពីហ្សេណូគឺជាហេតុផលពិតប្រាកដមួយសម្រាប់ការផ្លាស់ប្តូរការធ្វើនាវាចរនៅសតវត្សទី៧

នៅពេលដែលហ៊្វូណនពិតជាបានធ្លាក់ចុះដោយសារតែការផ្លាស់ប្តូរនៅក្នុងការធ្វើពាណិជ្ជកម្មតាមសមុទ្រនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍មេដឹកនាំត្រូវតែស្វែងរកប្រភពថ្មីៗនៃទ្រព្យសម្បត្តិនៅក្នុងដីគោក។

«នៅចុងសតវត្សទី៥ ពាណិជ្ជកម្មអន្ដរជាតិស្ទើរតែនៅអាស៊ីអគ្នេយ៍ត្រូវបានដឹកនាំតាមរយៈច្រកសមុទ្រម៉ាលីកា ការភ័យខ្លាចពីចំណុចនៃទិដ្ឋភាពនៃអាជីវកម្មគឺហួសពីសមត្ថភាពរបស់ខ្លួន»។ 

មិនមានអ្វីនៅក្នុងលំដាប់នៃលំដាប់ដែលវាអនុញ្ញាតឱ្យការបកប្រែបែបនោះទេហើយសិលាចារឹកនៃការផ្លាស់ប្តូរដែលហៅថាការផ្លាស់ប្តូរនៃនគរភ្នំមិនមែនជាសញ្ញានៃការបែកបាក់ខាងនយោបាយទេ។ "

វិធីសាស្រ្តខាងបុរាណវត្ថុនិងការបកស្រាយប្រវត្តិសាស្រ្តដើមត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាជំនួយបន្ថែមសម្រាប់ការស្រាវជ្រាវនាពេលអនាគត។  "គម្រោងបុរាណវិទ្យានៅទន្លេមេគង្គក្រោម" ផ្តោតលើការអភិវឌ្ឍភាពស្មុគស្មាញផ្នែកនយោបាយនៅក្នុងតំបន់កំឡុងពេលប្រវត្តិសាស្ត្រដំបូង។ ឧទាហរណ៏ការស្ទង់មតិអំពីស ពីឆ្នាំ ២០០៣ ដល់ឆ្នាំ ២០០៥ បានជួយកំណត់ថា "សារៈសំខាន់នៃតំបន់មិនបានបន្តថយចុះក្នុងអំឡុងពេលមុនសម័យអង្គរ ហើយយ៉ាងហោចណាស់ [តំបន់អង្កេត] មានកាលបរិច្ឆេទសម័យអង្គរ កាលបរិច្ឆេទនិងការស្នើសុំអត្ថន័យបន្តិចម្តង ៗ នៃតំបន់ដីសណ្តនេះ។