កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩)

 កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩)  

កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ និង ការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហមនៅកម្ពុជា 

ទង់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ

ទង់បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា 

កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យគឺឈ្មោះនៃរដ្ឋដែលគ្រប់គ្រងដោយខ្មែរក្រហមនៅរវាងឆ្នាំ១៩៧៥ និង១៩៧៩ ដែលបានដឹកនាំប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ កម្ពុជា ។ វាត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅពេលដែលកងកម្លាំងខ្មែរក្រហមបានកម្ចាត់សាធារណរដ្ឋខ្មែររបស់លន់-ណុលចេញ ។ បន្ទាប់ពីបាត់បង់ការគ្រប់គ្រងភាគច្រើននៃទឹកដីកម្ពុជាទៅក្រោមការកាន់កាប់របស់វៀតណាម រដ្ឋនេះបានរស់រានជារដ្ឋស្រមោលដែលគាំទ្រដោយចិន ។ 

ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីជ័យជំនះរបស់ខ្លួន បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាបានបញ្ជាឲ្យមានការជម្លៀសប្រជាជនពីទីក្រុង និងទីរួមខេត្តនានាទាំងអស់ ដោយបញ្ជូនប្រជាជនក្នុងក្រុងទាំងអស់ទៅទីជនបទដើម្បីធ្វើការជាកសិករ តាមរយៈបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាកំពុងតែខិតខំព្យាយាម ដើម្បីកែទម្រង់សង្គមឡើងវិញទៅតាមគំរូដែល ប៉ុល-ពតបានផ្ដួចផ្ដើមឡើង។
រាប់ពាន់នាក់បានអត់អាហារ រឺស្លាប់ដោយជំងឺកំឡុងពេលជម្លៀស ដែលជាផលវិបាកនៃការជម្លៀសដ៏អាក្រក់ព្រៃផ្សៃ។ **ភាគច្រើននៃពួកអ្នកទាំងនោះត្រូវបានបង្ខំឲ្យចាកចេញពីទីក្រុង ឱ្យទៅតាំងទីលំនៅនៅក្នុងភូមិនានាដែលបានបង្កើតថ្មី នៅទីនោះខ្វះអាហារ ឧបករណ៍កសិកម្ម និង តំហែទាំសុខភាព។ អ្នកធ្លាប់រស់នៅទីក្រុងខ្លះបានបាត់បង់មុខរបររកស៊ីចិញ្ចឹមជីវិត នៅក្នុងបរិស្ថានស្រុកស្រែចម្ការ។ មនុស្សរាប់ពាន់នាក់រងការអត់ឃ្លានមុនពេលការប្រមូលផលលើកដំបូងមកដល់។ ភាពអត់ឃ្លាន និងកង្វះជីវជាតិ—ស្ទើរតែឈានដល់ការដាច់ពោះ— កើតមានជានិច្ចកំឡុងពេលប៉ុន្មានឆ្នាំនោះ។ ពួកមេដឹកនាំយោធា និងរដ្ឋការកណ្ដាលភាគច្រើននៃរបបមុនៗដែលបានបែកធ្លាយអាថ៌កំបាំងអំពីអតីតភាពផ្ទាល់ខ្លួន ​ត្រូវបានគេយកទៅ​​សម្លាប់ចោល។
នៅក្នុងបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា មេដឹកនាំដែលបានរៀនសូត្រនៅប៉ារីស—ប៉ុល-ពត អៀង-សារី នួន-ជា និង ស៊ុន-សេន— ពួកគេជាអ្នកក្ដោបក្ដាប់អំណាច។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីនៅខែ មករា ១៩៧៦ បានធ្វើឲ្យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យក្លាយជាសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកុម្មុយនិស្ត និងសមាជិកសភា ២៥០ រូប ជាអ្នកតំណាងប្រជាជនកម្ពុជា (សតប) ត្រូវបានជ្រើសតាំងនៅខែ មីនា ដើម្បីជ្រើសរើសមេដឹកនាំសមូហភាពនៃគណៈប្រធានរដ្ឋ ដែលប្រធាននៃគណៈនេះបានក្លាយជាប្រមុខរដ្ឋ។
សម្ដេចសីហនុបានលាលែងពីតំណែងប្រមុខរដ្ឋនៅថ្ងៃទី ៤ មេសា។ ថ្ងៃ ១៤ មេសា បន្ទាប់ពីការប្រជុំលើកទីមួយ សភាប្រជាជនកម្ពុជា (សតប) បានប្រកាសថា ខៀវ-សំផន នឹងកាន់តំណែងគណៈប្រធានរដ្ឋ (ប្រធានរដ្ឋ) សម្រាប់រយៈពេល៥ឆ្នាំ។ សភាបានជ្រើសសមាជិកគណៈរដ្ឋមន្ត្រី ១៥ រូប ដែលដឹកនាំដោយប៉ុល-ពត ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ សម្ដេចសីហនុប្រាកដជាត្រូវបានគេចាប់ដាក់ឃុំក្នុងព្រះរាជដំណាក់។
រដ្ឋាភិបាលថ្មីបានតម្រង់ទៅរកការបង្កើតរចនាសម្ព័ន្ធសង្គមកម្ពុជាឡើងវិញទាំងស្រុង។ កម្អែលសង្គមចាស់ត្រូវបានលុបបំបាត់ព្រមទាំងសាសនា ជាពិសេសព្រះពុទ្ធសាសនា និងសាសនាកាតូលិកត្រូវបានគាបសង្កត់។ កសិកម្មបានក្លាយជាសមូហភាព និងផ្នែកឧស្សាហកម្មសំខាន់ៗត្រូវបានបោះបង់ចោល រឺក៏ ជំនួសវិញក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋ។ កម្ពុជាមិនមានរូបិយវត្ថុ រឺ ក៏ប្រព័ន្ធធនាគារឡើយ។
ទំនាក់ទំនងរបស់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យជាមួយវៀតណាម និងថៃកាន់តែអាក្រក់ឡើងៗជាហេតុបណ្ដាលឱ្យមានការប៉ះទង្គិចគ្នាតាមព្រំដែន បូករួមទាំងការខុសគ្នាខាងមនោគមវិជ្ជាផងនោះ។ កាលណោះ ពួកអ្នកកុម្មុយនិស្ត ប.ក.ក.ជាតិនិយមដ៏កាចសាហាវ បានបន្សុទ្ធកម្មពួកសមាជិកខ្លួនភាគច្រើនដែលធ្លាប់បានរស់នៅវៀតណាម។ កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានបង្កើតចំណងជិតស្និទជាមួយសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ហើយការប៉ះទង្គិចកម្ពុជា-វៀតណាមបានក្លាយជាផ្នែកនៃបដិវាដកម្មចិន-សូវៀត ដែលមានមូស្គូនៅពីក្រោយខ្នងវៀតណាម។ ការប៉ះទង្គិចគ្នាតាមព្រំដែនកាន់តែអាក្រក់ឡើងៗ​ នៅពេលដែលកងទ័ពកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យបានវាយប្រហារ​ភូមិនានានៅវៀតណាម។ របបនេះបានផ្ដាច់ទំនាក់ទំនងជាមួយហាណូយនៅខែ ធ្នូ ១៩៧៧ ប្រឆាំងនឹងការប៉ុនប៉ងរបស់វៀតណាមដែលបានលើកឡើងថាចង់បង្កើតសហព័ន្ធឥណ្ឌូចិន។ នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ ១៩៧៨ កងកម្លាំងវៀតណាមបានលុកលុយកម្ពុជា កំពុងរុលចូលមកប្រហែល ៤៨ គម មុនពេលចូលរដូវវស្សា។
ជីវិតក្នុង 'របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ' តឹងតែង ដាច់ខាត ហើយនិង កាចសាហាវ ឃោរឃៅ។ នៅក្នុងតំបន់មួយចំនួននៃប្រទេស ប្រជាជនត្រូវបានគេកៀងគរ និងយកទៅសម្លាប់ចោល ដោយសារតែការនិយាយភាសាបរទេស ពាក់វ៉ែនតា (ស្នងភ្នែក) រកអាហារហូបចុក និងសូម្បីតែការយំសោកចំពោះសពអ្នកជាទីស្រលាញ់ក៏ដោយ។ អតីតអ្នកជំនួញ និងអ្នករដ្ឋការត្រូវបានដេញតាមចាប់ខ្លួន និងសម្លាប់រួមគ្នាជាមួយក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេទាំងអស់ ពួកខ្មែរក្រហមភ័យខ្លាច ដោយសារពួកគេគិតថាពួកអ្នកទាំងនោះអាចនឹងដឹកនាំឲ្យមានការប្រឆាំងនឹងរបបរបស់ខ្លួន។ ពួកអ្នកស្មោះស្ម័គ្រនឹងខ្មែរក្រហមមួយចំនួនតូច ក៏ត្រូវបានគេកាប់សម្លាប់ដោយសារតែរកមិនឃើញអ្នកប្រឆាំងបដិវត្តន៍បានគ្រប់ចំនួន យកទៅប្រហារជីវិត។
ការប៉ាន់ស្មានចំនួនអ្នកស្លាប់ពិតប្រាកដរវាង ឆ្នាំ ១៩៧៥ និង ១៩៧៩ អាចយកជាការបាន ប៉ុន្តែប្រហែលជារាប់រយពាន់នាក់ក្នុងចំណោមនោះត្រូវបានគេយកទៅសម្លាប់។ មនុស្សរាប់រយពាន់នាក់បានស្លាប់ដោយសារតែការអត់ឃ្លាន និង ជំងឺ (ទាំងក្រោមការដឹកនាំរបស់បក្សកម្មុយនិស្តកម្ពុជា និងកំឡុងការលុកលុយឈ្លានពានរបស់វៀតណាមនៅឆ្នាំ ១៩៧៨)។ ការប៉ាន់ប្រមាណនៃអត្រាមរណៈមួយចំនួន ថាមានចាប់ពី ១ ដល់ ៣ លាន នាក់ ដោយហេតុថាប្រជាជនឆ្នាំ ១៩៧៥ ដែលគេប៉ាន់ស្មានថានៅសល់ ៧,៣ លាន នាក់។ សេអ៊ីអា (CIA) បានប៉ាន់ស្មានថា ៥០០០០–១០០០០០ នាក់ ត្រូវបានសម្លាប់ដោយការបន្សុទ្ធកម្មតែមួយគត់ដោយរដ្ឋ និង ១,៥ លាន នាក់ (ពីចន្លោះ ១,២ ដល់១,៨ លាននាក់) ត្រូវបានសម្លាប់ដោយពួកខ្មែរក្រហមពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ ១៩៧៩។^[៧០]
មូលហេតុដែលនាំឱ្យមានជំនួយរបស់ចិនមកលើបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាគឺដើម្បីទប់ស្កាត់ចលនា ​ឥណ្ឌូចិនតែមួយ និងរក្សាឧត្តមភាពកងទ័ពចិននៅក្នុងតំបន់។ សហភាពសូវៀតបានគាំទ្រវៀតណាមយ៉ាងខ្លាំង ដើម្បីទុកខ្សែត្រៀមជួរខាងមុខទីពីរប្រឆាំងនឹងចិនក្នុងករណីមានអរិភាព និងរារាំងការពង្រីកខ្លួនរបស់ចិនបន្តទៅទៀត។ ចាប់តាំងពីមរណៈភាពរបស់ស្តាលីនមក ទំនាក់ទំនងរវាងចិនដែលគ្រប់គ្រងដោយលោកម៉ៅ និងសហភាពសូវៀតមិនសូវកក់ក្ដៅទេ។ នៅខែ កុម្ភៈ ដល់ មីនា ១៩៧៩ ចិន និងវៀតណាមបានពើបប្រយុទ្ធគ្នាក្នុងសង្គ្រាមចិន-វៀតណាមមួយរយៈខ្លីលើបញ្ហានេះ។
នៅខែ ធ្នូ ១៩៧៨ វៀតណាមបានប្រកាសការបង្កើតរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា (រសសជក) ក្រោមការដឹកនាំរបស់ហេង-សំរិនអតីតមេបញ្ជាការកងពលធំរបស់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (កប)។ រដ្ឋនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយពួកកុម្មុយនិស្តខ្មែរ ដែលបាននៅសេសសល់នៅវៀតណាមបន្ទាប់ពីឆ្នាំ ១៩៧៥ និងមន្ត្រីរដ្ឋការមួយចំនួន មកពីភូមិភាគបូព៌ា—ដូចជា ហេង-សំរិន និង ហ៊ុន-សែន—ដែលជាអ្នកបានគេចខ្លួនពីកម្ពុជាទៅវៀតណាមក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៨។ នៅចុងខែ ធ្នូ ១៩៧៨ កងកម្លាំងកងទ័ពរបស់វៀតណាមបានបើកការលុកលុយទាំងស្រុងលើកម្ពុជា ដោយកាន់កាប់បានទីក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃ ៧ មករា ១៩៧៩ ហើយក៏រុញច្រានកងទ័ពកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដែលនៅសេសសល់ ឱ្យធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅភាគខាងលិចទៅជិតប្រទេសថៃ។

ការជាប់ទាក់ទងខាងសង្គម និង វប្បធម៌នៃរបបនេះ

រាប់ពាន់នាក់បានអត់ឃ្លាន រឺ ស្លាប់ដោយសារជំងឺកំឡុងការជម្លៀស ដោយក្រុមបរិវាររបបនេះ។ ពួកអ្នកទាំងនោះភាគច្រើនដែលត្រូវបានគេបង្ខំឱ្យជម្លៀសខ្លួនពីទីក្រុងត្រូវឱ្យមកតាំងទីលំនៅ ​ឡើងវិញនៅក្នុង​ភូមិបង្កើតថ្មី ខ្វះខាតស្បៀងអាហារ ឧបករណ៍កសិកម្ម និងតំហែទាំវេជ្ជសាស្ត្រ។ អ្នកមួយចំនួនដែលធ្លាប់រស់នៅឯទីក្រុងបានបាត់បង់មុខរបរសម្រាប់ចិញ្ចឹមជីវិតក្នុងបរិស្ថាន ​ស្រុកស្រែចម្ការ។ រាប់ពាន់នាក់បានអត់ឃ្លានមុនការប្រមូលទិន្នផលលើកទីមួយ។ ការស្រេកឃ្លាន និង កង្វះអាហារូបត្ថម្ភ—ស្ទើរតែដាច់ពោះ—ជានិច្ចកំឡុងពេលប៉ុន្មានឆ្នាំនោះ។ កងទ័ពនិងមេដឹកនាំអសេនិកភាគច្រើននៃរបបមុនៗ ដែលបានភ្លាត់មាត់និយាយពីសាវតារផ្ទាល់ខ្លួនត្រូវបានគេយកទៅ​ប្រហារជីវិតចោល។ ក្រុមជនជាតិខ្លះនៅកម្ពុជា ដូចជាចាម បានរងនូវការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញដោយចំពោះ ដោយចំៗ ហើយនិងប្រកបដោយអំពើហិង្សា។ តាមទស្សនៈពីមជ្ឈដ្ឋានអន្តរជាតិមួយចំនួនខ្លះបានចាត់ទុកថាវាជា ការប្រល័យពូជសាសន៍ចាម។ គ្រួសារទាំងមូលនិងទីប្រជុំជនត្រូវបានគេកំណត់ទុកជាមុន និងវាយប្រហារចំគោលដៅដោយការកាត់បន្ថយជាសំខាន់លើចំនួនរបស់ពួកគេ និងនៅទីបំផុតកម្ចាត់ពួកគេចោល។[១]ជីវិតក្នុង 'កម្ពុជាធិបតេយ្យ' តឹងតែងនិងព្រៃផ្សៃ។ គ្រប់តំបន់នៃប្រទេស ប្រជាជនត្រូវបានកៀងប្រមូលនិងសម្លាប់ចោលដោយសារតែការនិយាយភាសាបរទេស ពាក់ស្នងភ្នែក (វ៉ែនតា) ការដើររើសអាហារ និងសូម្បីតែយំសោកចំពោះអ្នកជាទីស្រលាញ់ដែលបានស្លាប់ទៅហើយក៏ដោយ។ អតីតពួកឈ្មួញនិងពួកអ្នកការិយាធិបតេយ្យត្រូវបានដេញតាមចាប់ខ្លួន និងសម្លាប់ព្រមគ្នាជាមួយគ្រួសារទាំងមូលរបស់ពួកគេ ខ្មែរក្រហមបានភ័យខ្លាចដោយគិតថា ពួកអ្នកទាំងនោះអាចដឹកនាំឱ្យមានការប្រឆាំងនឹងរបបរបស់ខ្លួន។ ពួកអ្នកស្មោះត្រង់នឹងខ្មែរក្រហមមួយចំនួន ក៏ត្រូវបានគេសម្លាប់ចោលដែរ ដោយសារការបរាជ័យចំពោះការស្វែងរក 'ពួកជនប្រឆាំងបដិវត្តន៍' មិនគ្រប់ចំនួនដើម្បីឱ្យគេយក​ទៅប្រហារជីវិត។
ការស្រាវជ្រាវសម័យទំនើបបានរកឃើញរណ្ដៅសពធំៗ ២០០០០ រណ្ដៅ សល់ពីរបបខ្មែរក្រហមទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា។ ការសិក្សាផ្សេងៗបានប៉ាន់ស្មានចំនួនមរណភាពនៅរវាង ៧៤០០០០ និង ៣០០០០០០ នាក់ ជាទូទៅភាគច្រើនបំផុតនៅចន្លោះ ១,៤ លាន និង ២,២ លាន នាក់ ប្រហែលពាក់កណ្ដាលនៃការស្លាប់ទាំងនោះគឺដោយសារតែការប្រហារជីវិត ហើយក្រៅពីនោះគឺដោយសារតែការអត់ឃ្លាន និង ជំងឺតម្កាត់។^[៧១]
គម្រោងប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរយ៉េលដែលបានផ្ដល់មូលនិធិដោយនាយកដ្ឋានរដ្ឋស.រ.​ប៉ាន់ប្រមាណថាប្រហែល​ ១,៧ លាន នាក់។^[៧២]លោករ. ច. រ៉ាមមាំល អ្នកវិភាគនៃការសម្លាប់នយោបាយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ផ្ដល់នូវតួលេខ ២ លាន នាក់។^[៧៣]
ការស៊ើបអង្កេតរបស់ស.រ.បានរាយការណ៍ថា ២-៣ លាន នាក់ បានស្លាប់ ខណៈពេលនោះយូនីសែហ្វបានប៉ាន់ស្មានថា ៣ លាន នាក់ ត្រូវបានគេសម្លាប់។^[៧៤] ការវិភាគតាមបែបប្រជាសាស្ត្រដោយ ផាតធ្រិខ-យូវ៉ឹលលីនអោយយោបល់ថាខ្មែររវាង ១,១៧ និង ៣,៤២ លាន នាក់ត្រូវបានគេកាប់សម្លាប់^[៧៥] គ្រានោះដែរលោកម៉ារ៉ិខ-ស៊្លីវវីនស្គីប៉ាន់ប្រមាណថា ១,៨លាន គឺជាតួលេខមិនប្រែប្រួល។^[៧៦] អ្នកស្រាវជ្រាវលោកខ្រេខ-អិឆឆឹសសឹននៃមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាផ្ដល់យោបល់ថាចំនួន​អ្នកស្លាប់ចន្លោះពី ២ និង ២,៥ លាន នាក់ ជាមួយ តួលេខប្រហាក់ប្រហែលខ្លាំងបំផុតគឺ ២,២ លាន នាក់។ បន្ទាប់ពី៥ឆ្នាំនៃការស្រាវជ្រាវឡើងវិញពីទីរណ្ដៅនានាទាំងនោះមក លោកបានសន្និដ្ឋានថា រណ្ដៅធំៗទាំងនេះមានសំណល់សាកសពជនរងគ្រោះ ១៣៨៦៧៣៤ នាក់ ដោយសារការប្រហារជីវិត។^[៧១]