អាណាព្យាបាលបារាំងនៅកម្ពុជា និង សហភាពឥណ្ឌូចិន
សហភាពឥណ្ឌូចិន នៅឆ្នាំ១៩១៣
ព្រះបាទនរោត្តម
ឥណ្ឌូចិន - ១៨៨៦
ខណៈនោះ រដ្ឋាភិបាលថៃ ក្រោមក្រុមមេដឹកនាំទំនោរទៅរកជប៉ុនគឺលោកសេនាប្រមុខប្លែក-វិបុលសង្គ្រាម បានឆ្លៀតឱកាសចូលលុកលុយខេត្តភាគខាងលិចរបស់កម្ពុជា។[៤៣]
ស្ថានភាពប្រទេសកម្ពុជានៅក្រោយសង្គ្រាមលោកមានភាពវឹកវរ។ ពួកបារាំងសេរី ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកឧត្ដមសេនីយ៍ហ្សាល-ដឺ-ហ៊្គោលបានប្ដេជ្ញាថានឹងយកឥណ្ឌូចិនមកវិញ ឱ្យទាល់តែបាន បើទោះបីជាខ្លួនប្រគល់ឲ្យកម្ពុជា និងរដ្ឋអាណាព្យាបាលនៅឥណ្ឌូចិនដទៃទៀតនូវការគ្រប់គ្រងស្វយ័តខ្លះក៏ដោយ ប៉ុន្តែបារាំងក៏បានដាក់កម្រិតព្រំដែននៃការគ្រប់គ្រងយ៉ាងប្រុងប្រយ័ត្នផងដែរ។ ដោយបានបញ្ចុះបញ្ចូលថា ពួកខ្លួនមានបេសកកម្មអរិយធម៌ ពួកបារាំងបានប្រមើលមើលឃើញការចូលរួមចំណែករបស់ឥណ្ឌូចិន ក្នុងអតីតសហភាពអាណានិគមបារាំង ដែលបានចែករំលែកបទពិសោធន៍វប្បធម៌បារាំងជាទូទៅ។
រាជការលើកទីមួយរបស់ព្រះសីហនុ១៩៥៣-១៩៧០
អត្ថបទដើមចំបង: ការត្រួតត្រារបស់ជប៉ុននៅកម្ពុជា និង ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា (១៩៥៣-១៩៧០)
ថ្ងៃ ៩ មីនា ១៩៤៥ កំឡុងការត្រួតត្រារបស់ជប៉ុននៅកម្ពុជា យុវក្សត្រនរោត្តម-សីហនុ បានប្រកាសឯករាជ្យ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បន្ទាប់ពីមានសំណូមពររបស់ជប៉ុនជាផ្លូវការ។ ក្នុងរយៈកាលដ៏ខ្លី បន្ទាប់ពីនោះមករដ្ឋាភិបាលជប៉ុនបានធ្វើសច្ចាប័នផ្ដល់ឯករាជ្យឱ្យកម្ពុជាមានតែឈ្មោះ ហើយក៏បានបង្កើតឡើងស្ថានកុងស៊ុលមួយនៅភ្នំពេញ។[៤៤] រដ្ឋាភិបាលថ្មីនេះបានបោះបង់ចោលបារាំងភាវូបនីយកម្មនៃភាសាខ្មែរដែលរដ្ឋបាលអាណានិគមបារាំងកំពុងចាប់ផ្ដើមអនុវត្ត ហើយក៏បានដាក់បញ្ចូលអក្សរខ្មែរឱ្យប្រើជាផ្លូវការដូចដើមវិញ។ វិធានការនេះបាននាំមកដោយអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលដែលមានអាយុកាលខ្លីនឹងមានប្រជាប្រិយភាព និងបន្តរៀងរហូតមក តាំងពីពេលនោះមក គ្មានរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមួយណាព្យាយាមធ្វើឡាតាំងនីយកម្មភាសាខ្មែរទៀតឡើយ។[៤៥] បន្ទាប់ពីអង្គភាពយោធាសម្ព័ន្ធមិត្តបានចូលមកកម្ពុជា កងកម្លាំងយោធាជប៉ុនដែលមានវត្តមាននៅក្នុងប្រទេសនេះត្រូវបានគេដកហូតអាវុធ និងបានធ្វើបិតុភូមិនិវត្តន៍។ ពួកបារាំងអាចដាក់រដ្ឋាភិបាលអាណានិគមឡើងវិញនៅភ្នំពេញ នៅ ខែ តុលា ឆ្នាំដដែល។[៤៦]ព្រះរាជបូជនីយកិច្ចដើម្បីឯករាជ្យរបស់ ព្រះសីហនុជាលទ្ធផល ឱ្យមានការយល់ព្រមរបស់បារាំងដោយទើសទាល់ចិត្ត ចំពោះការទាមទាររបស់ទ្រង់សុំឱ្យមាន ការផ្ទេរអធិបតេយ្យភាពមកវិញ។ កិច្ចព្រមព្រៀងមិនស្មើភាពគ្នាត្រូវបានសម្រេចឡើងនៅខែ តុលា ១៩៥៣។ ព្រះបាទសីហនុក្រោយមកទ្រង់បានប្រកាសឯករាជ្យជាស្ថាពរ ហើយបានយាងត្រឡប់មកភ្នំពេញវិញដោយជោគជ័យ។ តាមរយៈ លទ្ធផលនៃសន្និសីទសឺណែវស្ដីពីឥណ្ឌូចិន កម្ពុជាសុំឲ្យមានការដកទ័ពរបស់វៀតមិញពីទឹកដីរបស់ខ្លួន ហើយនិងទប់ស្កាត់ ការប៉ះទង្គិចដែលនៅសេសសល់លើអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួនដោយពួកមហាអំណាចពីខាងក្រៅ។
អព្យាក្រិត្យជាធាតុស្នូលនៃនយោបាយការបរទេស របស់កម្ពុជាកំឡុងទសវត្សឆ្នាំ ១៩៥០ និង ១៩៦០។ នៅពាក់កណ្ដាលទសវត្សឆ្នាំ ១៩៦០ ភាគខ្លះនៃបណ្ដាខេត្តនៅភាគខាងកើត របស់កម្ពុជាកំពុងត្រូវបានប្រើជាមូលដ្ឋានទ័ពរបស់កងទ័ពវៀតណាមខាងជើង និងកងកម្លាំងវៀតកុង (NVA/VC) ដែលកំពុងប្រតិបត្តិការតទល់នឹងវៀតណាមខាងត្បូង ហើយកំពង់ផែព្រះសីហនុក៏ត្រូវបានប្រើដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ដល់ពួកគេដែរ។ ពេលនោះសកម្មភាពរបស់វៀតកុង (NVA/VC) បានរីកធំឡើង បណ្ដាលឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក និងវៀតណាមខាងត្បូងមានការព្រួយបារម្ភ ហើយនៅឆ្នាំ ១៩៦៩ សហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្ដើមការវាយឆ្មក់ ដោយទម្លាក់គ្រាប់បែកជាបន្តបន្ទាប់យ៉ាងយូរ ១៤ ខែតម្រង់ទៅចំណុចសំខាន់ៗរបស់វៀតកុង ដែលបង្កឱ្យមានភាពជ្រួលច្របល់។ សម្ដេចសីហនុ ខ្លាចថាការប៉ះទង្គិចរវាងវៀតណាមខាងជើងកុម្មុយនិស្ត និងវៀតណាមខាងត្បូងអាចនឹងបែកខ្ចាយរាលដាលមកលើកម្ពុជា ទ្រង់ក៏បានប្រឆាំងយ៉ាងខ្លាំងលើយុទ្ធនាការទម្លាក់គ្រាប់បែក ដោយសហរដ្ឋអាមេរិកតាមបណ្ដោយព្រំដែនវៀតណាម-កម្ពុជា និងនៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជា។ យ៉ាងណាមិញ លោកភីតថឺរ-រ៉ដម៉ឹនបានអះអាងថា សម្ដេចសីហនុបានត្អូញត្អែរយ៉ាងខ្លាំងមកកាន់ពួកយើងអំពីមូលដ្ឋានទ័ព វៀតណាមខាងជើងទាំងនេះនៅ ក្នុងប្រទេសរបស់ទ្រង់ហើយបានសុំឱ្យយើងវាយប្រហារមូលដ្ឋានទ័ពទាំងនោះ។ នៅខែ ធ្នូ ១៩៦៧ អ្នកសារព័ត៌មានវ៉ាឝ៊ិងថឹនផូសថ៍លោកស្ទែនលី-ខារណូវត្រូវបានប្រាប់ដោយព្រះសីហនុថា បើសិនជាស.រ.ចង់ទម្លាក់គ្រាប់បែកលើកន្លែងលាក់ខ្លួនរបស់យួនកុម្មុយនិស្ត ទ្រង់នឹងមិនបដិសេធឡើយ លុះត្រាតែប្រជាជនកម្ពុជាស្លាប់ទើបទ្រង់មិនយល់ស្រប។[៤៧] សារដូចគ្នានេះក៏បានទៅដល់អ្នកនាំពាក្យរបស់ប្រធានាធិបតីស.រ.ចនសុន លោកឆិសស្តឺរ-ប៊ល នៅខែ មករា ១៩៦៨។[៤៨] ដូច្នេះហើយ ស.រ.គ្មានការជំរុញចិត្តពិតដើម្បីផ្ដួលរំលំព្រះសីហនុឡើយ។ យ៉ាងណាមិញ សម្ដេចសីហនុចង់ឲ្យកម្ពុជាស្ថិតនៅក្រៅការប៉ះទង្គិចគ្នារវាងវៀតណាមខាងជើង-វៀតណាមខាងត្បូង និងបានទិះតៀនយ៉ាងខ្លាំងចំពោះរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន (រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមខាងត្បូង)។ សហរដ្ឋអាមេរិកអះអាងថាយុទ្ធនាការទម្លាក់គ្រាប់បែក បានប្រព្រឹត្តិទៅមិនលើសពីដប់ដងឡើយ និងចុងក្រោយ ៣២ គ.ម. នៅខាងក្នុងព្រំដែនកម្ពុជា ជាតំបន់ដែលប្រជាជនកម្ពុជាត្រូវបានបណ្ដេញចេញដោយវៀតកុង។[៤៩] សម្ដេចសីហនុ កំពុងតែប្រឈមមុខនឹងការតស៊ូប្រឆាំងខាងក្នុងប្រទេសទល់នឹងព្រះអង្គផ្ទាល់ ដោយសារតែការរើបំរះរបស់ពួកខ្មែរក្រហម ទ្រង់មិនចង់ឲ្យកម្ពុជាមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការប៉ះទង្គិចគ្នានេះឡើយ។ ព្រះសីហនុចង់ឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្ត (វៀតណាមខាងត្បូង) រក្សាសង្គ្រាមឱ្យនៅឆ្ងាយពីព្រំដែនកម្ពុជា។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណឹងទេ ព្រះអង្គក៏បានព្យាយាម ទប់ស្កាត់ពួកកងទ័ពវៀតណាមខាងជើងកុម្មុយនិស្តចូលទឹកដីកម្ពុជា ហើយទ្រង់ក៏មិនអនុញ្ញាតឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិកប្រើដែនអាកាស និងព្រលានយន្តហោះសម្រាប់គោលបំណងយោធារបស់ខ្លួនផងដែរ។ រឿងនេះបានធ្វើឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិកអាក់អន់ចិត្តជាខ្លាំង។ សហរដ្ឋអាមេរិកបានមើលឃើញថា សម្ដេចសីហនុជាអ្នកមានចិត្តមេត្តាដល់វៀតណាមខាងជើង និងជាបន្លាក្នុងកែវភ្នែកសហរដ្ឋអាមេរិក អាមេរិកក៏បានប្រើពួកស៊ីអាយអេ រឺសេអ៊ីអា (CIA) ឲ្យរៀបចំផែនការកម្ចាត់ព្រះសីហនុចេញ។[៥០] យ៉ាងណាមិញ ឯកសារបើកចំហមួយចំនួនបង្ហាញថា នៅចុងខែ មីនា ១៩៧០ ដដែល រដ្ឋការនិច្សុនមានបំណងរក្សាទុក ទំនាក់ទំនងជាមិត្ត ជាមួយព្រះសីហនុ។
ពេញមួយទសវត្សឆ្នាំ ១៩៦០ នយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានបែកខ្ញែកជាពីរ។ ពួកអ្នកប្រឆាំងនឹងរាជរដ្ឋាភិបាលបានកើនឡើងក្នុងវណ្ណៈកណ្ដាល ហើយនិងពួកឆ្វេងនិយមរួមមានពួកមេដឹកនាំរៀនសូត្រនៅប៉ារីសដូចជា ស៊ុន-សេន អៀង-សារី និងសាឡុត-ស (ដែលក្រោយមកត្រូវបានគេស្គាល់ថា ប៉ុល-ពត) បានដឹកនាំកុបកម្មក្រោមការដឹកនាំរបស់ បក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាដោយសម្ងាត់ (CPK)។ ព្រះសីហនុបានហៅពួកកុបករទាំងនោះថា ខ្មែរក្រហម។ ក៏ប៉ុន្តែការបោះឆ្នោតសភាជាតិឆ្នាំ ១៩៦៦ បានបង្ហាញឲ្យឃើញនូវការទោរទន់ទៅខាងស្ដាំនិយម ហើយលោកឧត្ដមសេនីយ៍លន់-ណុលបានបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីដែលមានអាយុកាលរហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៦៧។ កំឡុងឆ្នាំ ១៩៦៨ និង ១៩៦៩ ស្ថានភាពកុបកម្មបានកាន់តែអាក្រក់ឡើង។ យ៉ាងណាមិញសមាជិកនៃរដ្ឋាភិបាលនិងកងទ័ព មិនពេញចិត្តនឹងរបៀបដឹកនាំរបស់ព្រះសីហនុ ដូចគ្នានេះដែរ ការងាកឆ្ងាយរបស់ទ្រង់ពីសហរដ្ឋ បានធ្វើឱ្យមានការជំរុញចិត្តដើម្បីផ្ដួលរំលំព្រះអង្គ។ នៅខែ សីហា ១៩៦៩ លន់-ណុល បានបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីមួយឡើង។ សម្ដេចសីហនុបានយាងចេញទៅក្រៅប្រទេស ដោយសារតែមូលហេតុព្រះរាជសុខភាពនៅខែ មករា ១៩៧០។
No comments:
Post a Comment